Trend: matige oogst en stijgende vraag naar koolzaadolie

“Net als water, azijn en eigeel zijn ook plantaardige oliën één van de belangrijkste ingrediënten waarmee de meeste koude sauzen bereid worden”, zegt Charles Van Damme. “Zo contracteren we bij Pauwels op jaarbasis ca. 50.000 ton geraffineerde plantaardige olie waarvan het grootste deel raap- en koolzaadolie. De neutrale smaak, kleine hoeveelheid verzadigde vetzuren, vele voedingsstoffen en antioxidanten maken van deze olie een populaire grondstof in de voedingsindustrie. Raap- of koolzaadolie heeft dan ook een belangrijk aandeel in de kostenstructuur van iedere sauzenproducent, ook bij ons. Dat aandeel varieert van ca. 20-25% van de productiekost bij een light mayonaise of een speciaalsaus tot ca. 50% bij dat van een traditioneel Belgische mayonaise met 80% olie.”

Prijsontwikkeling

De aankoopprijzen van plantaardige oliën (koolzaadolie, raapzaadolie, sojaolie en zonnebloemolie) waarmee sauzenproducenten te maken krijgen, worden bepaald door diverse factoren. Naast de wet van vraag en aanbod, oefenen ook de jaarlijkse oogstcijfers, ontwikkelingen op de financiële markten en de verwachte inzaai van oliehoudende zaden druk uit op de prijsontwikkelingen.

“Daarnaast zijn de prijzen ook afhankelijk van de richting waarin alternatieve oliën zich bewegen”, laat Van Damme noteren. “Zo kunnen soja- en palmolie elkaar voor veel doeleinden vervangen en dus beïnvloeden deze twee oliesoorten elkaar qua prijsontwikkeling. Ook de prijs van koolzaadolie reageert op de schommelingen van bijvoorbeeld palm- en sojaolie. Relatief dure raap- of koolzaadolie zou bijvoorbeeld kunnen resulteren in een afnemende vraag van dit product, wat kan leiden tot prijsdruk op de markt.”

De rol van speculanten en beleggingsfondsen is eveneens niet te onderschatten volgens Charles Van Damme. “Zij hebben namelijk een enorme koop- of verkoopkracht en kunnen mede bepalen welke richting een markt op gaat. Wanneer deze zogeheten hedging funds het gevoel hebben dat er meer mogelijkheden liggen in commodities zoals sojabonen of maïs dan in aandelen, dan bepaalt dit de richting waarin hun geld zich zal gaan bewegen. Dit heeft op zijn beurt weer invloed of de prijzen van de plantaardige oliën.”

De afgelopen tien jaar zag Charles Van Damme heel wat schommelingen in de prijzen van de verschillende plantaardige oliën op de markt. Het hoogtepunt werd bereikt in het eerste kwartaal van 2011. Nadien vielen de prijzen fors terug en bleven ze de voorbije vijf jaar relatief stabiel, uitgezonderd de stijging aan het einde van 2016. “Sinds het begin van 2018 hebben we echter te maken met een nieuwe stijging die zich nu toch al twee jaar laat gelden”, zegt Van Damme. “De belangrijkste reden daarvoor vinden we terug in de teleurstellende raap- en koolzaadoogst in de EU. Na een al matige oogst in 2018 bleek die dit jaar bovendien nog slechter te zijn. Daarbovenop viel ook het oliegehalte van het recent geoogste Europese raap- en koolzaad lager uit dan verwacht.”

Een laatste verklaring voor de prijsstijging is verrassend genoeg toe te schrijven aan de Europese producenten van biodiesel. Plantaardige oliën zoals raapzaad-, koolzaad-, soja- en palmolie worden namelijk in toenemende mate vermengd in motorbrandstoffen. “Daarmee verwezenlijken deze producenten mooie marges, maar het doet de vraag vanuit die hoek alsmaar toenemen”, besluit Van Damme.